Każde dziedzictwo niesie w sobie potencjał niezgody, ale w niektórych miejscach niezgoda i konflikt nie istnieją potencjalnie, lecz są ich częścią. Szczególnie w tzw. mrocznych miejscach (dark sites), naznaczonych tragiczną historią i określanych jako miejsca trudnego dziedzictwa. Komisja Rabiniczna ds. Cmentarzy szacuje, że w Polsce jest ok. 1400 żydowskich cmentarzy i 1000 nieoznaczonych grzebalisk ofiar Zagłady. Większość z nich to miejsca trudnego dziedzictwa.
Brak jest standardów pracy z miejscami trudnego dziedzictwa, szczególnie przy zaangażowaniu samorządów, mieszkańców i głosu mniejszości. Wyjątkowo trudnym tematem są miejsca trudnego dziedzictwa w miastach, w realiach ostrej konkurencji o przestrzeń i oporze mieszkańców przed ograniczaniem terenów zielonych. W rezultacie, temat ten pojawia się często w kontekście skandalu, jest przez samorządy podejmowany z niechęcią i odwlekany, albo podejmowany bez uwzględnienia wszystkich niuansów, prowadząc do antagonizacji mieszkańców
PROJEKT MPiZ
Projekt Miejsca Pamięci i Zapominania dotyczy dwóch takich miejsc: KL Płaszów w Krakowie, byłego obozu koncentracyjnego, założonego na terenie dwóch cmentarzy żydowskich oraz byłego cmentarza żydowskiego, przy ul. Gwarnej we Wrocławiu. Obydwa miejsca o niekwestionowanym znaczeniu dla pamięci polsko-żydowsko-niemieckiej, są dziś głęboko ambiwalentne i zaniedbane. Wyzwaniem jest nie tylko kwestia niepewnej rewitalizacji i upamiętnienia żydowskiej historii, ale też uwzględnienia głosu mieszkańców i ich potrzeb, i włączenie ich w proces kształtowania przestrzeni i upamiętniania.
Odpowiadając na te wyzwania przeprowadzimy kampanię społeczno-informacyjną i rozmowy z kluczowymi stronami. Przeszkolimy wolontariuszy_szki, aby przeprowadzili_ły wywiady z lokalnymi mieszkańcami_kami. Zaprosimy do nich również przedstawiciel(k)i samorządów oraz społeczności żydowskiej. Wspólnie opracujemy rekomendacje i pomysły na te miejsca. Stworzymy artystyczne interpretacje zebranych opinii, które włączymy w kampanię informacyjną.
KL PLASZOW
Obóz pracy i koncentracyjny Plaszow został założony na terenie, gdzie przed II wojną światową funkcjonowały dwa żydowskie cmentarze. We współczesnym Krakowie teren ten pozostaje przestrzenią głęboko ambiwalentną. Jest jednocześnie miejscem pamięci, ale i wypoczynku i rekreacji. Jest miejscem pamięci i zapominania. Idea powstania Muzeum KL Plaszow wywołuje w naszym mieście wiele kontrowersji. Postulujemy podjęcie rzeczowej dyskusji nad zwiększeniem zaangażowania obywateli w dbanie o teren byłego obozu jako o miejsca wspólnego, lokalnego dziedzictwa.
CMENTARZ GWARNA
Były cmentarz żydowski przy ul. Gwarnej to miejsce, które po wojnie zniknęło z mapy Wrocławia. Położony naprzeciwko Dworca Głównego PKP, stanowi część podwórka otoczonego blokami mieszkalnymi. Pozostaje przestrzenią zapomnianą i zaniedbaną, o której przypomniały badania archeologiczne i ekshumacje z 2017 roku. Plan zagospodarowania przestrzennego z 2000 r. Rady Miejskiej Wrocławia uwzględnia w tym miejscu teren zielony. Więcej informacji o projekcie we Wrocławiu.
WIĘCEJ O PROJEKCIE
- Wywiad z Magdą Rubenfeld Koralewską, współdyrektorką FestivALTu w Onecie
- Artykuł w Gazecie Wyborczej o Cmentarzu przy ul Gwarnej
- Wniosek FestivALTu o wstrzymanie przez na 90 dni działań wokół budowy Muzeum i otwarcie rozmów z mieszkańcami
- Wycinka drzew na pod powstające Muzeum i protest mieszkańców
- Pismo do Wiceprezydenta Krakowa, Pana Andrzeja Kuliga
WOLONTARIAT
Projekt bazuje na wolontariacie. Więcej informacji o i dla wolontariuszy znajduje się tutaj.
PARTNERZY i FINANSOWANIE
Partnerami projektu jest wrocławska fundacja Urban Memory Foundation oraz krakowskie ZHP Hufiec Śródmieście. Projekt został objęty patronatem honorowym Konsulatu Generalnego Niemiec w Krakowie. Partnerem projektu jest Miasto Kraków. Projekt jest realizowany jest z Funduszy norweskich z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy EOG.
